نرمافزارِ آنتولوژی شاهنامه
پروژهی آنتولوژی شاهنامه پروژهای تحت وب در سایت نیمروز، پیوندهای معنایی بین شخصیتهای شاهنامه فردوسی را به صورت یک گراف نشان میدهد. در ادامه به برخی از ویژگیهای این ابزار که توسط بابک ونداد و حمید معیری تهیه شده است، میپردازیم.
در این آنتولوژی ویژگیهای هر شخصیت (بیش از ۱۱۰۰ شخصیت) در پنج دستهبندی اصلی، شامل جنسیت (زن یا مرد)، دینی (اهورایی یا اهریمنی)، ملیت (ایرانی و نیرانی)، نوع (فرشته، دیو، انسان، و جانور)، و رتبه اجتماعی (موبد، پیامبر، شاه، درباریان، لشکری و مردم عادی) مدل شده است.
علاوه بر این، برای مدلسازی بیش از ۱۳۰۰ رابطهی بین شخصیتها (predicateها) از دوازده نوع رابطهی زیر استفاده شده است:
- همسر
- فرزند
- خواهر یا برادر
- نبیره
- خویشاوند
- جانشین
- همپیمان
- زیردست
- برخورد بین دو شخص
- دستگیرکننده
- فرمان مرگ
- کشنده
در نهایت خروجی گرافیکی زیبای آن از دو بخش اطلاعات تشکیل شده است. هر گره در گراف نشاندهندهی یک شخصیتِ شاهنامه است. هر شخصیت شامل نقش اصلی، نام اصلی، نامهای دیگر، و دستهبندیهای مرتبط تشکیل شده است. یالهای این گراف نشاندهندهی یکی از predicatedهای تعریف شده در آنتولوژی است. نمای این گراف زیبا به کمک کتابخانهی VivaGraph تحت تکنولوژی WebGL پیادهسازی شده است. قابلیت هایلایتِ یک گره مشخص و روابط آن با دیگر گرهها، نمایش براساس دستهبندی اصلی و predicateها، نمایش یک رابطهی انتخابی خاص در گراف، زیر گرافها برای دورههای تاریخی و اساطیری مختلف، و استفاده از رنگ برای نشاندادن تفاوت در کلاسهای گرهها و یالها از ویژگیهای ابزار گرافیکی است.
برای اطلاع دقیقتر از ویژگیهای این نرمافزارِ مبتنی بر دانش، سازندگان آن راهنمایی ویدئویی فراهم کردهاند که در آن یکی از اهداف ساخت این آنتولوژی را مطالعهی موضوعاتی عنوان نمودند که با وجود اینکه به راحتی از متن قابل استخراج نیست، با مدلسازی گرافیکی به راحتی میتوان آنها را استخراج نمود (برای نمونه مطالعهی شخصیتهایی که رابط بین دورههای مختلف تاریخی هستند.)
در نهایت نرمافزار آنتولوژی شاهنامه نمونهی مناسب و زیبا برای یکی از کاربردهای ابزار مبتنی بر دانش در مطالعات ادبی و تاریخی (به صورت گرافیکی) است.